कञ्चनपुर ।

माघीको समयमा थारू समुदायले खानपान र नाचगानपछि गाउँको अगुवाइ गर्ने वरघरको छनोट गर्दैछन्। यो प्रथा थारू समुदायमा पुस्तौँदेखि चल्दै आएको छ। वरघरले बाटो निर्माण, न्यायनिसाफ, सांस्कृतिक कार्य, विवाह, र जग्गाको साँधसिमाना विवाद समाधानजस्ता कार्यमा अग्रणी भूमिका निर्वाह गर्छन्।

थारू समुदायले गुरूवा, केसौका, चिरक्या, र चौकीदारजस्ता अन्य प्रमुख भूमिकाका लागि पनि चयन प्रक्रिया गरिरहेको छ। प्रत्येक वर्ष गाउँमा वरघर चयनको प्रक्रिया हुन्छ। कृष्णपुर नगरपालिका–२ का सोभ खुनाका अनुसार, “राम्रो कार्य गर्ने वरघरले अर्को वर्ष पनि नेतृत्व गर्ने मौका पाउँछन्।” गाउँलेले वरघर चयन बासिन्दाको सल्लाहमा गर्ने प्रथा छ।

वरघरियालाई थारू समाजमा उच्च सम्मानका साथ हेरिन्छ। उनीहरूले गाउँको प्रशासनिक, न्यायिक, विकास निर्माण, योजना तर्जुमा, र परम्परागत कला-संस्कृतिको जर्गेनाको काम गर्छन्। जनप्रतिनिधिले वरघरियाको सल्लाहमा गाउँको विकास योजनाको निर्माण र कार्यान्वयन गर्छन्। शुक्लाफाँटा नगरपालिका–३ का वडाध्यक्ष नरेन्द्रप्रसाद चौधरीले भने, “वरघरिया भएका गाउँमा विकास निर्माण गर्न निकै सहज हुन्छ।”

जनश्रमदान जुटाएर विकास निर्माण गर्ने प्रथा विगतमा प्रचलित थियो, तर हाल यो कार्यमा कमी आएको छ। विकास निर्माण ज्याला मजदुरीमै गराउन थालिएपछि श्रमदान गर्ने कार्यमा कमी आएको छ। कृष्णपुर नगरपालिका–२ वाणीका धनबहादुर चौधरीले वरघर चयनपछि गाउँको रीतिथिति बसाल्ने जिम्मेवारी पाएका छन्। उनले विकास निर्माणदेखि देवीदेवताको पूजा, चाडपर्वको नृत्य टोलीको व्यवस्था, अंशवण्डा, र विवाहको चाँजोपाँजो खटनपटनको योजना बनाएर लागू गर्ने बताए।

थारू समुदायमा वरघरको निर्णय पालना गर्नुपर्ने परम्परा छ। वरघर, गुरूवा, केसौका, चिरक्या, र चौकीदारलाई गाउँको काम गरेबापत धान, गहुँलगायत अन्न उठाएर तिरो दिने चलन छ। अहिले नगद रकम उठाएर दिने प्रथा पनि छ। यो प्रथा बाँके, बर्दिया, दाङ, कैलाली, र कञ्चनपुरमा प्रचलित छ।

केही स्थानीय तहले नगरसभाबाट कानुन पारित गरेर यस प्रथालाई व्यवस्थित बनाउने काम गरेका छन्। माघीको पहिलो हप्ताभित्र घरका सबैजना बसेर घरव्यवहारबारे छलफल गर्ने चलन छ, जसमा खेतमा बाली लगाउने, विवाह गर्ने, र घरको काम गर्ने अगुवा चयन गर्ने योजना बनाइन्छ।