काठमाडौं ।

श्री स्वस्थानी व्रत नेपाली हिन्दू धर्मावलम्बीहरूद्वारा मनाइने एक महत्वपूर्ण धार्मिक अनुष्ठान हो, जुन प्रत्येक वर्ष पौष शुक्ल पूर्णिमादेखि माघ शुक्ल पूर्णिमा सम्म एक महिना लामो अवधिमा सम्पन्न गरिन्छ। यस व्रतमा विशेष गरी महिलाहरूले भगवान शिव र पार्वतीको पूजा–आराधना गर्दै स्वस्थानी माताको कथा वाचन र श्रवण गर्ने परम्परा छ।

व्रतको प्रारम्भ र विधि:

व्रतको पहिलो दिन, व्रतालुहरूले बिहानै उठी स्नान गरी शुद्ध वस्त्र धारण गर्छन्। बिहान माघ स्नान गरी मध्याह्नकालमा महादेवको पूजा गरिन्छ। साँझमा स्कन्द पुराणको केदार खण्डअन्तर्गत माघ माहात्म्यमा कुमार र अगस्त्यबीच भएको संवादको रूपमा रहेको स्वस्थानी व्रत कथा सुन्ने र सुनाउने परम्परा छ।

व्रतको धार्मिक विश्वास:

धार्मिक मान्यताअनुसार, स्वस्थानी व्रत बस्नाले मनोकांक्षा पूरा हुने, सुख, शान्ति, समृद्धि प्राप्त हुने र रोगब्याध नष्ट हुने विश्वास छ। व्रतका प्रभावले शिव र पार्वतीको विवाह भएको कुरा पौराणिक धर्म ग्रन्थहरूमा पनि चर्चा भएकाले परम्परागत रूपमा उक्त व्रतकथा प्रचलित हुँदै आएको भनाइ छ।

शालीनदीमा स्वस्थानी मेला:

काठमाडौंको साँखुस्थित शालीनदीमा विशेष मेला लाग्छ, जहाँ भक्तजनहरू माघ महिनामा स्नान गरेर माधवनारायणको दर्शन गर्छन्। यो विश्वास छ कि यसरी स्नान र दर्शन गर्दा पाप पखालिई पुण्य कमाइन्छ।

इतिहास र उत्पत्ति सम्बन्धी बहस:

स्वस्थानी व्रतको इतिहास र उत्पत्तिबारे विभिन्न बहसहरू छन्। केहीले यसलाई नारी अधिकारसँग सम्बन्धित विषय भनेर आलोचना गर्छन् भने केहीले तत्कालीन समाजसँग चित्रित गरेर स्वाभाविक मान्छन्। तर, यो व्रतको प्रारम्भिक अवस्था र यसको सत्य घटनामा आधारितता बारेमा अझै स्पष्ट प्रमाणहरू उपलब्ध छैनन्।

यदि तपाईं स्वस्थानी व्रत कथाको सम्पूर्ण अध्यायहरू सुन्न चाहनुहुन्छ भने, तलको भिडियो उपयोगी हुन सक्छ: